سلامت الكترونيك ( Health - e) يك زمينه نوظهور از برخورد انفورماتيك، پزشكي، بهداشت عمومي و تجارت است كه از طريق شبكه جهاني وب (world wide web) و تكنولوژي هاي مرتبط با آن ارتقا و تكامل مي يابد. سلامت الكترونيك را نه تنها به عنوان يك توسعه فني بلكه به عنوان حالتي روحي، طرز تفكر و يك حركت عمومي جهاني مي توان توصيف كرد. براي توصيف واژه سلامت الكترونيك بايد از فناوري اطلاعات و ارتباطات (Information Comunication Technology) در بخش سلامت بهره برد. اطلاعات ديجيتالي در بخش سلامت و بهداشت براي مقاصد باليني و آموزشي و مديريتي از طريق الكترونيكي، انتقال ذخيره و بازيابي مي شود.

تعريف سلامت الكترونيك
سلامت الكترونيكي يك زمينه جديد و روبه رشد از تلاقي اطلاع رساني پزشكي ـ سلامت عمومي و مبادلات تجاري است كه به خدمات و اطلاعات سلامت ارائه شده و يا تقويت شده از طريق اينترنت و فناوري هاي وابسته اطلاق مي گردد. در مفهومي وسيع تر اين واژه نه تنها به توسعه فناوري اشاره مي كند بلكه زمينه اي جامع براي ارتقاي محلي ـ منطقه اي و بين المللي مراقبت بهداشتي با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات است.

تاريخچه سلامت ديجيتال
واژه Health -e ابتدا در دهه ۹۰ ميلادي كلمه اي عمومي بود و به تمام مسائل مشترك ميان كامپيوتر و پزشكي اطلاق مي شد. اين كلمه در ابتدا بيشتر به وسيله بخش صنعت و تجارت مورد استفاده واقع مي شد و كاربرد علمي آن بسيار كم بود. در آن زمان تمام خدماتي كه اينترنت براي سلامت جامعه مي توانست ارائه دهد در اين حوزه قرار مي گرفت. به عنوان مثال شركت Intel از Health -e به عنوان تلاشي مشترك از سوي مسئولان بهداشت جهاني و فناوري ياد مي كند، اما با گسترش نفوذ اينترنت در جوامع و افزايش گرايش كاربران به استفاده از اينترنت، سلامت ديجيتال نيز دچار تحولي عظيم شد و از كاربردي عمومي خارج شده و تبديل به يك زيرشاخه از بهداشت عمومي شد. پس از آن كاربران و متخصصان فراواني به استفاده از Health -eروي آوردند و سلامت الكترونيكي به واژه اي علمي و آكادميك تبديل شد اما در ابتدا گروهي از دانشمندان و متخصصين با ورود اين واژه به لغات علمي و دانشگاهي مخالف بودند و آن را واژه اي صرفاً تجاري مي دانستند اما براثر توسعه دامنه كاربرد مجوز ورود صادر شد به گونه اي كه امروزه در بانك اطلاعات پزشكي دنيا (medline) صدها مقاله علمي مرتبط با حوزه سلامت الكترونيكي مي توان يافت.

حوزه هاي سلامت ديجيتال
فوايد فراواني از سلامت الكترونيكي مي توان به دست آورد اما بايد اين نكته را نيز در نظر داشت كه توسعه و گسترش خدمات بهداشتي و درماني بدون استفاده از رايانه و تكنولوژي هاي مرتبط عملياتي نخواهد بود.

لذا براي تبيين بيشتر اين كاربرد در ۱۰ حوزه به شرح زير قابل تفسير است:
توانمندسازي
به دليل در دسترس قرار گرفتن اطلاعات و دانش پايه و مورد نياز پزشكي و بهداشتي از سوي شبكه هاي اطلاعاتي براي همگان، راه هاي جديدي به سوي درمان بيمار محور در جامعه اطلاعاتي ايجاد مي شود. مردم جوامعي كه اطلاعات صحيح و كافي را نسبت به مراقبت از سلامت خود دارند، كمتر دچار بيماري شده و در صورت ابتلا به بيماري نيز مي دانند كه در چه زماني به چه متخصصي رجوع كنند. بدين ترتيب از مراجعه هاي مكرر آن ها به مراكز غيرمرتبط جلوگيري به عمل آمده و در نتيجه شاهد ترافيك هاي بيهوده در محيط هاي بهداشتي نخواهيم بود، افزون بر اين افراد بيمار مي توانند آموزش هاي مورد نياز خود را در مورد برخورد با بيماري و عوارض آن از طريق شبكه هاي اطلاع رساني دريافت كنند.

امكان تبادل اطلاعات ميان موسسات بهداشتي
در اين حوزه از سلامت ديجيتال امكان تبادل اطلاعات و اسناد پزشكي ميان موسسات بهداشتي و درماني فراهم خواهد شد به نحوي كه همواره از آخرين تغييرات دارويي، نسخه هاي درماني، آموزش هاي پرستاري و مراقبتي و ديگر اطلاعات مورد نياز آگاه شوند، بانك هاي اطلاعاتي (Data Base) اين موسسات همواره به روز بوده و از آخرين تجربيات همكاران خود در هر گوشه از جهان مي توانند استفاده كنند.

اصول اخلاقي
سلامت الكترونيكي الگوهاي نوين ارتباطي ميان پزشك و بيمار؛ پزشك و پزشك را ايجاد خواهد كرد و چالش ها، تهديدها، تحولات ونيز فرصت هاي جديدي از جنبه اخلاق را به وجود مي آورد. از جمله اين چالش ها بحث اخلاق پزشكي در درمان هاي online، محرمانه ماندن اطلاعات بيماران، محرمانه نگه داشتن مهارت هاي تخصصي پزشكان و نيز رضايت پزشك و بيمار در درمان است.

كارآيي
خصوصياتي همچون حافظه، سرعت در پردازش و تحليل و توانايي انجام حجم زيادي از عمليات موجب خواهد شد كه مديريت خدمات بهداشتي و درماني با استفاده از رايانه بتواند پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي در راه توسعه و پيشرفت بردارد. براي تصميم گيري در عرصه ارائه خدمات سلامت اصل نخست جمع آوري اطلاعات مناسب است. در زمان هاي گذشته در اثر يك مورد بيماري جديد زمان زيادي را به خود اختصاص مي داد، اما امروزه به عنوان اقدامي فوري در بخش سلامت ديجيتال، قابل انجام است.

آموزش online
يكي از حوزه هاي سلامت الكترونيكي كه ارتباط بسيار نزديك و تنگاتنگي نيز با آموزش الكترونيكي learning†e دارد حوزه آموزش online سلامت است. در اين بخش از سلامت ديجيتال متون آموزش پزشكي، آموزش سلامت، اطلاعات بهداشتي و درماني و نيز اطلاعات پيشگيري از وقوع بيماري ها به صورت online و به شكل متن، صدا، تصوير و فيلم بر روي شبكه جهاني وب (world wide web) قرار مي گيرد تا همه كاربران به آن دسترسي داشته باشند. همچنين جديدترين مسائل و يافته هاي پزشكي دنيا نيز بر روي شبكه جهاني قرار مي گيرد تا پزشكان و متخصصان با مراجعه به آن اطلاعات پزشكي و درماني خود را به روز نگاه دارند.

ارتباطي جديد
سلامت ديجيتال نوعي ارتباط جديد ميان بيمار و پزشك برقرار خواهد كرد. ارتباطي تمام وقت و ۲۴ ساعته كه اين ارتباط در روزهاي غيركاري و تعطيل نيز قابل انجام است. بيمار از طريق آدرس اينترنتي كه پزشك معالجش در اختيار او قرار داده، مي تواند آخرين اطلاعات را درباره بيماري خودبه دست آورده و با آخرين و جديدترين درمان ها آشنا شود. افزون بر اين مي تواند علايم و نشانه هاي جديد را كه خود مي بيند و دردهايي را كه در بدن خود احساس مي كند به صورت online در اختيار پزشك معالج خود قرار دهد و پزشك نيز راهنمايي هاي خود را به صورت online انجام دهد، بدون اين كه نياز به حضور فيزيكي هر يك از دو طرف در مطب و يا بيمارستان باشد. همچنين در صورت حاد شدن مشكل مريض مي تواند با ارسال درخواستي براي پزشك معالج خود، تقاضاي حضور فيزيكي ايشان را در منزل و يا محل كار خود بنمايد. اين نوع از ارتباط كه شكل جديدي از ارتباط ميان پزشك و بيمار است به نوعي مشاركت تبديل شده و منجر به اتخاذ تصميمات مشترك نيز خواهد شد كه اين امر در بيماري هاي جديد موجب افزايش سطح علمي پزشك و معالجه زودتر بيمار خواهد شد.

گستره جغرافيايي
توسعه گستره مراقبت هاي بهداشتي به فراتر از مرزهاي جغرافيايي در مقوله سلامت الكترونيكي بيماران مفهوم جديدي است از پزشكان بي مرز.
در حوزهe-Health مراقبت هاي درماني به فراتر از مرزهاي قراردادي بشري، پزشكان را قادر مي سازد تا به آساني مراقبت هاي پزشكي خود را به صورت online از طريق اينترنت پيگيري نمايند و نيز دسترسي بيماران را به دليل نبود حضور فيزيكي پزشك معالج، محدود نخواهد كرد. همچنين پزشكان قادر خواهند بود تا با حضور مجازي در كشورهاي عقب مانده به مشكلات بيماران اين كشورها رسيدگي كنند. بدون آن كه حضور فيزيكي خود را در كشورشان از دست بدهند. اين امر منجر به افزايش سطح جهاني سلامت بهداشتي خواهد شد.

افزايش كيفيت خدمات سلامت
به دليل ثبت و نگهداري اطلاعات پزشكان و مراكز بهداشتي در حافظه رايانه ها، مقايسه ميان ارائه كنندگان خدمات بهداشتي درماني راحت تر خواهد بود. زماني كه اين مقايسه صورت مي گيرد مشتريان به سوي مراكزي كه خدمات با كيفيت تري ارائه مي دهند، هدايت خواهند شد و اين امر سبب ازدحام جمعيت در مراكز بهداشتي و لزوم نوبت دهي براي مراجعه، اعلام نتايج آزمايشگاهي و امكان بحث و بررسي راه هاي درماني از طريق اينترنت را فراهم مي آورد و به دليل استقبال مردم از مراكز درماني با كيفيت تر، ديگر مراكز نيز به سمت تعالي پيش خواهند رفت.

مبتني بر مدارك بودن
معالجات در محيط e-Health بايد براساس مستندات صورت بگيرد به اين معني كه اگر براي بيمار روش درماني خاصي پيشنهاد شود اين روش بايد با يافته هاي علمي روز مطابقت داشته باشد همچنين پيش بيني يك روش درماني نيز براساس آخرين اطلاعات و دانش پزشكي روز ميسر خواهد شد. البته در اين حوزه نياز به كار زيادي وجود دارد تا بسترهاي علمي آن فراهم شود.

افزايش دسترسي به خدمات تأمين عدالت
استفاده از خدمات e-Health سبب خواهد شد كه افراد خدمات سرويس هاي بهداشتي درماني مورد نياز خود را از ارائه دهندگان آن در هر نقطه از جهان دريافت كنند. اين خدمات مي تواند شامل مشاوره هاي ساده و ابتدايي تا معالجات پيچيده تري در بيماري هاي مزمن باشد. به اين ترتيب فردي كه تاكنون تنها امكان استفاده از خدمات بهداشتي را فقط در شهر خود داشته است اكنون توانايي استفاده از اين خدمات را در هر كجاي دنيا دارد و دسترسي استفاده كنندگان به مراكز بهداشتي راحت تر شده و بدين ترتيب امكان برقراري عدالت فراهم خواهد شد.

زيرساخت هاي -Health e
بحث سلامت الكترونيك رابطه نزديكي با زيرساخت هاي ديجيتالي هر كشوري و نيز فرهنگ ديجيتالي آن كشور دارد. براي برقراري نظام سلامت ديجيتالي هر كشوري زيرساخت هاي مخابراتي و اينترنتي آن كشور نقش تعيين كننده اي دارد. درصد كاربران از اينترنت، ميزان نفوذ فيزيكي اينترنت در كشور، سايت هاي ارائه دهنده اطلاعات پزشكي و درماني، سرويس دهندگان اينترنت و غيره از عوامل مهم در توسعه سلامت الكترونيكي هستند. همچنين نقش وزارتخانه ها و سازمان هاي درگير در حوزه سلامت الكترونيكي مانند وزارت فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و ديگر سازمان هاي مرتبط بسيار مهم خواهد بود.

منبع : ayandeh.com